ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΟΥ G.R.R. MARTIN, (Ι.Χ. ΔΕΛΗΓΕΩΡΓΗΣ)

Διαβάζοντας τα τελευταία χρόνια τα βιβλία του A Song of Fire and Ice του GRR Martin μου έκανε εντύπωση ένα συγκεκριμένο στοιχείο του. Μαζί με αυτό θα ήθελα να κάνω μια απλή αναφορά σε μερικά ακόμα αξιοπρόσεχτα συστατικά του έργου αυτού, τα οποία κατά τη γνώμη μου συνέβαλαν στην επιτυχία του.

Ας αρχίσουμε όμως με το πρώτο και σημαντικότερο. Ενώ από τη μία η αφήγηση του Martin εστιάζει στο παρόν, στη λεπτομέρεια και την πληθωρική ροή του (κυριολεκτικά η δύναμη της φαντασίας του παίρνει τον αναγνώστη μαζί της) από την άλλη, σχεδόν ταυτόχρονα, ο αφηγητής παρουσιάζει και μια πολύ μεγαλύτερη εικόνα. Μια εικόνα που ξεδιπλώνεται σταδιακά μέσω των παρελθοντικών αναφορών που είναι διάσπαρτες στο κείμενο, ένα πάζλ που συμπληρώνεται σιγά σιγά. Αυτή η ταυτόχρονη διπλή ματιά, και στον παροντικό μικροπεριβάλλον (και το ψυχικό καθώς έχουμε και έναν διαφορετικό εσωτερικό-υποκειμενικό παρατηρητή σε κάθε κεφάλαιο) αλλά και σε μια πανοραμική εικόνα ενός ολόκληρου φανταστικού κόσμου που εμπεριέχει και το παρελθόν και το μέλλον, είναι πολύ ανταποδοτική για τον αναγνώστη. Είναι κάτι που σχεδόν όλοι θα θέλαμε να μπορούσαμε να έχουμε και στην πραγματική ζωή μας. Γιατί ο κάθε άνθρωπος έχει μόνο το πρώτο μέρος στη διάθεσή του: το μικροπεριβάλλον του και τη δική του οπτική, ενώ δεν μπορούμε να έχουμε ένα συνολικό πανόραμα του κόσμου και όλης της ιστορίας του διαμέσου των αιώνων. Εδώ κρύβεται ένας πόθος για μια γνώση που να δίνει συνέχεια και νόημα στην αποσπασματική ζωή μας. Για τη γνώση του καθολικού, όπως το έθετε ο Αριστοτέλης.

Νομίζω πως ο χαρακτήρας από το μυθιστόρημα που ενσαρκώνει όλη αυτή την πανοραμική οπτική του συγγραφέα στο πρόσωπο του, είναι ο Brandon Stark. Με τίμημα τα πόδια του και εφαλτήριο την καθήλωσή του σε αναπηρικό αμαξίδιο, ο χαρακτήρας αυτός μπαίνει σε μια ατραπό αυτογνωσίας, στο τέλος της οποίας αποκτά το χάρισμα να μπορεί να έχει μια συνολική εικόνα της ιστορίας. Κάτι σαν τον Οντίν, που είχε χάσει το ένα μάτι του για να αποκτήσει σοφία, ο Bran χάνει τα πόδια του για να μπορέσει να πετάξει (μεταφορικά). Όταν έχει πια φτάσει στο επίπεδο αυτό, μπορεί να γνωρίζει με τα ίδια του τα μάτια τόσο το παρελθόν όσο και το μέλλον, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσεως. Εδώ υπάρχει και ένα ακόμα υπονοούμενο, τόσο ο Bran, όσο και ο Brynden Rivers ως προκάτοχός του πιο πριν, παρουσιάζονται ως άτομα που είναι στενά συνδεδεμένα με το ασυνείδητό τους. Μπορούν να επικοινωνούν με αυτό και να λαμβάνουν από αυτό γνώσεις με συνειδητό τρόπο. O Bran ως warg έχει επικοινωνία με τα ζώα στα όνειρά του (τον ανταρόλυκό του), ενώ ο Bloodraven είναι ενωμένος με το δένδρο από το οποίο και τρέφεται ενώ βρίσκεται σε επικοινωνία με τη σοφία που φέρει το φυτό. Και παρακολουθεί τα πάντα με ένα μάτι και χίλια άλλα. Ίσως είναι ένας από τους πιο καλά δουλεμένους και ενδιαφέροντες χαρακτήρες στα βιβλία του Martin. Α… και ο Bloodraven είχε χάσει το ένα μάτι του, άλλη μια οντινική μορφή.

Επίσης ένα ακόμα επινόημα του συγγραφέα με το οποίο μας δίνει μια συνολική εικόνα της πλοκής με κάπως πιο άμεσο τρόπο, είναι τα όνειρα ορισμένων χαρακτήρων. Κάποια από τα όνειρα στο A Song of Ice and Fire είναι συμβολικές απεικονίσεις της συνολικής πλοκής, της μεγάλης εικόνας. Ο καθένας όμως από τους χαρακτήρες επειδή έχει μια μερική και εντελώς υποκειμενική ματιά και αποσπασματική γνώση μέσα στην συνολική ιστορία, δεν μπορεί να κατανοήσει το τι αυτά σημαίνουν. Ο αναγνώστης όμως των βιβλίων μπορεί σχετικά εύκολα να προσπεράσει τους απλοϊκούς συμβολισμούς του συγγραφέα (τουλάχιστον τους κυριότερους) και να δει το μεγαλύτερη εικόνα. Βέβαια δίπλα σε αυτά τα συλλογικού νοήματος όνειρα υπάρχουν και πολλά άλλα που είναι ατομικά όνειρα, δηλαδή των οποίων η σημασία δεν σχετίζεται με τη συνολική πλοκή αλλά μόνο με την ιστορία αυτού που τα βλέπει όπως και με το στενό του περιβάλλον.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που τονίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη είναι οι εξαιρετικά καλοστημένοι χαρακτήρες, ο μεγάλος αριθμός των χαρακτήρων αυτών, ο πλούτος των θεμάτων που αναπτύσσονται, ο πλούτος των συγγραφικών κατηγοριών που ενσωματώνονται (horror, ρομάντζο, περιπέτεια, δράμα, τραγωδία, σαπουνόπερα, έπος, μεταφυσικό μυστήριο, αστυνομικό μυστήριο κτλ κτλ.). Πολύ σημαντικό είναι το στοιχείο της πολυπλοκότητας της όλης ιστορίας και των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία της. Ένας κυκεώνας από επιρροές τόσο όσον αφορά την πραγματική ιστορία, όσο και τη λογοτεχνία, τη θρησκειολογία, τον αποκρυφισμό και τη μυθολογία κτλ. Ένα χωνευτήρι όλων όσων έχουν γοητεύσει τη φαντασία του συγγραφέα. Ένας ολόκληρος κόσμος και μια ιστορία που διαρκεί χιλιάδες χρόνια και περνά μέσα από γενιές και γενιές, διαφορετικά βασίλεια και αυτοκρατορίες που αναπτύσσονται και καταρρέουν σε πολύ διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Όλα αυτά κάνουν τα βιβλία εξαιρετικά ενδιαφέροντα.

Την επιτυχία των βιβλίων βέβαια ήρθε να εκτοξεύσει και η καλογυρισμένη σειρά του HBO. Ενός μέσου που έφερε την ιστορία των βιβλίων σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό. Μάλιστα η αξία του έργου του Martin, και ειδικά η σημασία του πρώτου στοιχείου που τόνισα πιο πάνω φάνηκε στην 7^η σεζόν (και λιγότερο στην 6^η) οπότε και το σενάριο από τα βιβλία είχε πια τελειώσει και οι σεναριογράφοι θα έπρεπε να επινοήσουν μια (λίγο πολύ) δική τους συνέχεια. Στην 7^η σεζόν η πλοκή είναι πολύ βιαστική και δεν βρίσκεται στο ίδιο πνεύμα με τα βιβλία του Martin. Ούτε καν με τις προηγούμενες πέντε ή έξι σεζόν. Εκείνο που δεν υπάρχει ακριβώς είναι αυτή η ικανότητα να προσφέρει στον αναγνώστη θεατή μια ταυτόχρονη θέαση και στο ατομικό παρόν και στη μεγάλη εικόνα, δηλαδή στη ροή της ιστορίας του κόσμου που έπλεξε ο Martin. Η σειρά στην 7^η σεζόν είναι μάλλον διεκπεραιωτική, εξελίσσεται βιαστικά και κάπως θα έλεγε τυποποιημένα. Η ισορροπία αυτή που υπάρχει στα βιβλία είναι απούσα στη σεζόν αυτή. Και φυσικά η πλοκή στη σειρά, λόγω των περιορισμών που θέτει ο χρόνος αλλά και το χρήμα, είναι μακράν πολύ λιγότερο πολύπλοκη και άρα ενδιαφέρουσα από ό,τι στα βιβλία. Εκεί τέτοιοι περιορισμοί δεν υπάρχουν.

                                         Ι. Χ. Δεληγεώργης