ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Της Ιωάννας Καλυβά

Η διατροφή είναι ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας, πέρα από το περιβάλλον που συμβάλλει σημαντικά στην καρκινογένεση.

Φρούτα, λαχανικά και κακοήθεις νεοπλασίες: Εντύπωση προκαλεί η ευεργετική συνεισφορά της κατανάλωσης λαχανικών και φρούτων στην πρόληψη της εμφάνισης κακοήθων νεοπλασιών που φαίνεται να αυξάνεται περισσότερο όταν μελετώνται καρκίνοι που σχετίζονται με το κάπνισμα (Boffetta et al., 2010). Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι η κατανάλωση φρούτων και/ή λαχανικών ελαττώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης διαφόρων εντοπίσεων καρκίνου, όπως ο καρκίνος του στομάχου, του παχέος εντέρου, του μαστού, του πνεύμονα και του θυρεοειδούς.

Δημητριακά ολικής άλεσης και κακοήθεις νεοπλασίες: Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, αλλά και με τους διεθνείς οργανισμούς, φαίνεται ότι η μεγάλη κατανάλωση δημητριακών προϊόντων ολικής άλεσης συνεισφέρει στην ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Ειδικότερα, η υψηλή κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης μειώνει κατά 21% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, ενώ σημειώνεται και μία προστατευτική δοσοεξαρτώμενη σχέση (Aune et al., 2011). Επιπλέον, η μεγαλύτερη πρόσληψη δημητριακών ολικής άλεσης κατά 3 μερίδες/ημέρα (συνολικά κατά 90 γραμμάρια) μειώνει κατά 17% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Φυτικές ίνες και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα περισσότερα  ερευνητικά δεδομένα αλλά και οργανισμοί, όπως το World Cancer Research Fund (WCRF), συμφωνούν ότι η κατανάλωση φυτικών ινών συνεισφέρει ευεργετικά έναντι της εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Πιο συγκεκριμένα, με την κατανάλωση 10 γραμμαρίων φυτικών ινών την ημέρα μέσω των τροφών φαίνεται να ελαττώνεται ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 12%. Όσον αφορά τους άλλους τύπους καρκίνου, ο οργανισμός WCRF παρουσιάζει ότι με την κατανάλωση φυτικών ινών σημειώνεται μία μικρή πιθανή προστατευτική δράση στην εμφάνιση καρκίνου του οισοφάγου, ενώ για τους περισσότερους άλλους καρκίνους τα ερευνητικά δεδομένα δεν είναι επαρκή (WCRF, 2007). Επίσης, άλλες μελέτες δείχνουν την πιθανή προστατευτική δράση των φυτικών ινών στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού.

Γλυκαιμικός Δείκτης (ΓΔ)/Γλυκαιμικό Φορτίο (ΓΦ) και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα περισσότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφίμων με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο μπορεί να προκαλέσει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου, ενώ για τον γλυκαιμικό δείκτη δεν παρουσιάζεται κάποια συσχέτιση. Πιο συγκεκριμένα, δεδομένα μελετών παρουσιάζουν ότι η υψηλότερη σε σχέση με τη χαμηλότερη πρόσληψη τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού φορτίου οδηγεί σε 20% περίπου μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου. Αντίθετα, τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα συμφωνούν ότι δεν σημειώνεται κάποια συσχέτιση μεταξύ των τιμών του γλυκαιμικού φορτίου και του καρκίνου του παχέος εντέρου και του μαστού.

Όσπρια και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα επιστημονικά δεδομένα είναι ανεπαρκή για την τεκμηρίωση της σχέσης της κατανάλωσης οσπρίων με αυτή των κακοηθών νεοπλασιών. Μία μετα-ανάλυση προοπτικών μελετών, διερεύνησε τη σχέση της πρόσληψης οσπρίων με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου χωρίς να αναδείξει σημαντικές συσχετίσεις.

Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων συνεισφέρει προστατευτικά σχετικά με την εμφάνιση καρκίνου του παχέος. Αναλυτικότερα, η μεγαλύτερη σε σχέση με τη χαμηλότερη πρόσληψη γάλακτος, αλλά και γαλακτοκομικών προϊόντων, συνδέθηκε με μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου (Hunchareketal., 2009). Η πρόσληψη τυριού δεν συσχετίστηκε με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στη συγκεκριμένη εντόπιση (Auneetal., 2012). Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως σύμφωνα με την τελευταία αναφορά του World Cancer Research Fund το 2007, σημειώνεται πιθανή θετική συσχέτιση, δηλαδή επιβαρυντική δράση, μεταξύ της κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε ασβέστιο, όπως τα γαλακτοκομικά και του καρκίνου του προστάτη (WCRF, 2007). H συσχέτιση αυτή σημειώθηκε μόνο για την υψηλή πρόσληψη ασβεστίου (>1,5 γραμμάρια/ημερησίως).

Κρέας, κόκκινο κρέας και κακοήθεις νεοπλασίες: Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα και τους μεγάλους οργανισμούς (WCRF, WHO, USDA, NHMRC κ.ά.) με τη συνολική κατανάλωση κρέατος και πιο συγκεκριμένα με την κατανάλωση κόκκινου κρέατος παρουσιάζεται επιβαρυντική δράση για τις κακοήθεις νεοπλασίες και ιδίως για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Επίσης, σύμφωνα με πρόσφατη μετα-ανάλυση σημειώνεται επιβαρυντική σχέση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος αναφορικά με τον καρκίνο του οισοφάγου (Choietal., 2013).

Ψάρια και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα δεν είναι επαρκή για να παρουσιαστεί η σχέση της κατανάλωσης ψαριού με τις κακοήθεις νεοπλασίες

Κορεσμένα λιπαρά οξέα, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα επιστημονικά δεδομένα είναι ανεπαρκή, για να τεκμηριωθεί η σχέση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών οξέων, πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και μονοακόρεστων λιπαρών οξέων με την εμφάνιση κακοήθων νεοπλασιών. Ωστόσο, σύμφωνα με κάποια στοιχεία φαίνεται ότι μάλλον δεν παρουσιάζεται συσχέτιση μεταξύ της εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και προστάτη και της πρόσληψης πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (FAO, 2010).

Ελαιόλαδο και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα καταλήγουν στο ότι το ελαιόλαδο συνεισφέρει προστατευτικά έναντι της εμφάνισης κακοήθων νεοπλασιών. Σε μια πρόσφατη μεταανάλυση φάνηκε ότι η μεγάλη κατανάλωση ελαιόλαδου οδήγησε σε μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού και καρκίνου του πεπτικού συστήματος σε σύγκριση με τη χαμηλή κατανάλωση ελαιόλαδου. Η ευεργετική επίδραση του ελαιόλαδου δεν είναι σαφές αν οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητά του σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα ή στα αντιοξειδωτικά του συστατικά (Psaltopoulou et al., 2011).

Αλάτι και κακοήθεις νεοπλασίες: Αναφορικά με τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης νατρίου και της εμφάνισης καρκίνου του στομάχου, το χλωριούχο νάτριο των τροφίμων και τα τρόφιμα υψηλά σε νάτριο συγκροτούν πιθανά αίτια καρκίνου του στομάχου (WCRF, 2007). Επιπλέον, σε μεταγενέστερη μεταανάλυση φάνηκε ότι η υψηλή και η μέτρια προς υψηλή κατανάλωση αλατιού, συγκριτικά με τη χαμηλή, συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου.

Παρόλο που το νάτριο δεν είναι καρκινογόνος ουσία για τον ανθρώπινο οργανισμό, η υψηλή κατανάλωση αλατιού πιθανά καθιστά τον ανθρώπινο οργανισμό πιο ευαίσθητο στις επιβλαβείς δράσεις γνωστών καρκινογόνων ουσιών, όπως είναι οι νιτροζαμίνες, καθώς και στη λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (EFSA, 2005).

Οινοπνευματώδη ποτά και κακοήθεις νεοπλασίες: Τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα καταλήγουν στο ότι η κατανάλωση οινοπνεύματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων εντοπίσεων κακοηθών νεοπλασιών και ειδικότερα: του στοματοφάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος, του παχέος εντέρου και του μαστού. Η σχέση αυτή είναι πολύ πιθανό αιτιολογική και δοσοεξαρτώμενη, δηλαδή ο κίνδυνος μεγαλώνει όσο μεγαλώνει και η κατανάλωση αλκοόλ. Δηλαδή, η αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου, σε αντίθεση με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ισχύει τόσο για μικρές όσο και για μέτριες ποσότητες οινοπνεύματος.

Συστάσεις για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου

·         Διατήρηση σωματικού βάρους (μεταξύ ενηλίκων) στα φυσιολογικά επίπεδα όπου Δείκτης Μάζας Σώματος να είναι 18,5- 24,9 kg/ και να αποφευχθεί η αύξηση του βάρους (>5 kg) κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής.

·         Ύπαρξη συστηματικής σωματικής άσκησης. Ο κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η επίτευξη σωματικής δραστηριότητας τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας, κάνοντας 60 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης, όπως το βάδισμα, που μπορεί να είναι απαραίτητο για την διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους σε άτομα που έχουν καθιστικό τρόπο ζωής. Πιο έντονη άσκηση, σαν το γρήγορο βάδισμα, μπορεί να επιφέρει επιπρόσθετα οφέλη για την πρόληψη του καρκίνου.

·         Η κατανάλωση οινοπνευματωδών πρέπει να αποφεύγεται: εάν πραγματοποιείται κατανάλωση, δεν θα πρέπει να είναι παραπάνω από 2 μονάδες (10g αλκοόλ, που αντιστοιχούν σε 1 ποτήρι μπύρα, κρασί ή οινοπνευματώδη) την ημέρα.

·         Η κατανάλωση παστού ψαριού κινέζικου-τύπου που είναι ζυμωμένο θα πρέπει να γίνεται με μέτρο, ειδικά στην περίοδο της παιδικής ηλικίας.

·         Τα παστά τρόφιμα και το αλάτι θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.

·         Θα πρέπει να περιορίζονται τα τρόφιμα που εκτίθενται στην αφλατοξίνη (τοξική ουσία που βρίσκεται στη φύση).

·         Θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην διατροφή ολόκληρα φρούτα και λαχανικά τουλάχιστον 400g την ημέρα.

·         Τα άτομα που δεν είναι χορτοφάγοι προτείνεται να καταναλώνουν μια μέτρια ποσότητα επεξεργασμένου κρέατος με συντηρητικά (π.χ λουκάνικα, σαλάμι, μπέικον, ζαμπόν).

·         Αποφυγή πολύ καυτών τροφίμων ή ροφημάτων.

Συμπερασματικά, μπορεί ο καρκίνος να εμφανίζεται συχνά, αλλά σίγουρα μπορούμε να ελέγξουμε πολλούς από τους παράγοντες που αυξάνουν την εμφάνισή του. Ένας από αυτούς είναι η υγιεινή διατροφή, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψή του.

ΠΗΓΕΣ:

Ζαμπέλας, Α (2011). Κλινική Διαιτολογία & Διατροφή 3η Εκδ. Π.Χ Πασχαλίδης

http://www.diatrofikoiodigoi.gr/