Η Συγγραφέας ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ μιλά για το νέο της ''παιδικό'' βιβλίο ''ΜΥΘΟΙ ΣΤΟ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ''

• Πώς προέκυψε η ιδέα να γράψετε ένα παραμύθι με ιστορίες βασισμένες στην ελληνική μυθολογία;

Γοητευμένη η ίδια, από παιδί, από την ομορφιά της ελληνικής μυθολογίας κι έχοντας έρθει, κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, σε επαφή με το πλούσιο μυθολογικό υλικό της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ήθελα να μοιραστώ με τα παιδιά κάποιες ιστορίες  που με είχαν γοητεύσει με σκοπό να απολαύσουν κι εκείνα την ομορφιά τους, όπως χαίρονται ένα παραμύθι. Άλλωστε οι μύθοι έχουν όλα τα στοιχεία του παραμυθιού: ηρωικά κατορθώματα, περιπέτεια, δρακοντοκτονίες, δοκιμασίες για την αγάπη της βασιλοπούλας, αλλά και μαγικά στοιχεία όπως  μεταμορφώσεις, γητειές και τέρατα. Με λίγα λόγια, ό,τι τραβάει η ψυχή ενός παιδιού.

Στο τέλος κάθε μύθου  πρόσθεσα και κάποια πραγματολογικά στοιχεία, επειδή ήθελα να βοηθήσω τους μικρούς αναγνώστες να κατανοήσουν καλύτερα την ελληνική μυθολογία και να διευκολυνθούν στη μετάβαση από την ιστορία στο μύθο στα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής τους.

• «ΜΥΘΟΙ ΣΤΟ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ’’… Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν οι μύθοι για να γίνουν παραμύθι; Οι μύθοι κρύβουν ρυθμό και μουσική;

Στο βιβλίο έχουν ανθολογηθεί και διασκευαστεί για παιδιά δέκα αρχαίοι ελληνικοί μύθοι- άλλοι γνωστοί κι άλλοι λιγότερο- με θέμα τη μουσική. Από την ελληνική μυθολογία περισσότερο γνωρίζουμε ιστορίες που προβάλλουν το ηρωϊκό στοιχείο, όμως το μυθολογικό υλικό είναι ανεξάντλητο και γεμάτο με γοητευτικές ιστορίες που αναδεικνύουν διάφορες πλευρές του ανθρώπινου βίου. Διάλεξα να πω κάποιες από αυτές που σχετίζονται με τη μουσική, εκείνες που μου φάνηκαν πιο ενδιαφέρουσες και καταλληλότερες για παιδιά. Ιστορίες που μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα την καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα. Πώς επινοήθηκαν τάχα τα μουσικά όργανα; Γίνονταν μουσικοί διαγωνισμοί στην αρχαιότητα; Ποιος ο ρόλος της μουσικής στην καθημερινή ζωή; Αποκτούσαν φήμη οι μουσικοί από την τέχνη τους; Αυτή είναι η θεματολογία του βιβλίου μου «Μύθοι στο ρυθμό της μουσικής».

Όσο για το αν οι μύθοι κρύβουν ρυθμό, η απάντηση είναι θετική. Όπως στη μουσική υπάρχουν μοτίβα, μελωδικές ενότητες που επαναλαμβάνονται, έτσι και στους μύθους υπάρχουν επαναλαμβανόμενα στερεοτυπικά θέματα.

• Ο Ορφέας, ο Πάνας, οι Σειρήνες, ο Απόλλωνας έχουν θέση στην παιδική λογοτεχνία; Οι θεοί, οι ήρωες, τα τέρατα κινούν το παιδικό ενδιαφέρον;

Δεν έχω συναντήσει μέχρι σήμερα παιδί που να μην αγαπάει την ελληνική μυθολογία, αν και υποθέτω ότι υπάρχουν οι επιβεβαιωτικές εξαιρέσεις του κανόνα. Νομίζω ότι το συνονθύλευμα των στοιχείων που απαρτίζουν το μύθο, τα οικεία δηλαδή θέματα, η θεματολογική ποικιλία, τα φανταστικά, τα παραμυθικά στοιχεία είναι πολύ ελκυστικά για τα παιδιά. Οι θεοί και οι ήρωες της ελληνικής μυθολογίας είναι πολύ ανθρώπινοι, έχουν ελαττώματα, ζηλεύουν, θυμώνουν, κάνουν λάθη, τιμωρούνται αλλά και ερωτεύονται, γλεντάνε, έχουν ταλέντα κλπ, είναι πρόσωπα με συμπεριφορές αναγνωρίσιμες. Και τα παιδιά  έχουν ανάγκη από σταθερά σημεία αναφοράς.

• Τι διδάσκουν οι μύθοι; Πώς αντιλαμβάνεται ένα παιδί τις αλληγορίες στον μύθο;

Κυρίαρχο θέμα του μύθου,που αποτελεί πρωταρχικό στοιχείο και της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, είναι το θέμα της ύβρεως, δηλαδή με πολύ απλά λόγια το ξεπέρασμα των ορίων και οι επιπτώσεις του στον ανθρώπινο βίο, οι συνέπειες της αλαζονείας. Στους μύθους που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, το στοιχείο αυτό υπάρχει έντονα: Ο Ηρακλής, ο δυνατός ήρωας, τυφλωμένος από τη δύναμή του σκοτώνει τον δάσκαλο του και τιμωρείται, σπουδαίοι μουσικοί παρασυρμένοι από τη δόξα και την άκρατη εμπιστοσύνη στο ταλέντο τους καυχώνται πως είναι πιο δυνατοί από τους θεούς και καταστρέφονται. Μήπως και σήμερα η έπαρση πολλών καλλιτεχνών δεν τους κάνει να ξεχνούν το εφήμερο της δόξας τους;

Όσον αφορά το πώς προσλαμβάνουν τα παιδιά την αλληγορία θα απαντήσω με ένα στίχο του  Γ. Σεφέρη: «κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές, είναι γιατί τ’ ακούς  καλύτερα».

•  Η ελληνική μυθολογία είναι πολιτιστική κληρονομιά; Είναι και ανεξάντλητο πεδίο καλλιτεχνικής ‘’σύλληψης’’ θεμάτων για νέους μύθους;

Προφανώς και η ελληνική μυθολογία αποτελεί μνημειώδες κεφάλαιο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το πλούσιο υλικό της αποτελεί πρόσφορο πεδίο ιδεολογικής διαχείρισης ανά τους αιώνες. Στην αρχαιότητα το παραδοσιακό υλικό των μύθων, καθώς η πρωτοτυπία δεν αποτελούσε ποιοτικό κριτήριο της καλλιτεχνικής παραγωγής, τροφοδότησε ποιητές, ζωγράφους,  γλύπτες, αγγειοπλάστες κ.ά, οι οποίοι το αξιοποίησαν με απόλυτη ελευθερία, ανάλογα με το σκοπό τους και το είδος της τέχνης που υπηρέτησαν. Και διαχρονικά  παγκόσμια λογοτεχνία και τέχνη (θέατρο, ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, όπερα, κινηματογράφος), άντλησαν και εξακολουθούν να αντλούν τη θεματολογία τους από την ελληνική μυθολογία.

Πιστεύω πως η γοητεία της είναι τόση που δεν θα πάψει να  αποτελεί έμπνευση και  αφορμή για νέες καλλιτεχνικές μυθολογίες. Αρκεί να αναλογιστούμε πχ. πρόσφατες ταινίες και κόμικς που  αναζήτησαν την πλοκή ή τους ήρωές τους στο ανεξάντλητο υλικό της.

•  Τι πρέπει τελικά να διακρίνει ένα καλό παιδικό βιβλίο;

Καλό παιδικό βιβλίο θεωρώ αυτό που προσελκύει τα παιδιά, αυτό που τους κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον. Που οι ήρωές του  μιλούν στη γλώσσα τους και που πραγματεύεται θέματα που άπτονται των ηλικιακών ενδιαφερόντων τους. Επίσης,  θεμελίωδες ποιοτικό κριτήριο της παιδικής λογοτεχνίας, θεωρώ την προσεγμένη γλώσσα που προσαρμόζεται στις ανάγκες του συγκεκριμένου αναγνωστικού κοινού,  χωρίς ωστόσο κανενός είδους έκπτωση.

• Πολλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι έχουν αντλήσει την έμπνευσή τους από αυτήν. Γιατί η ελληνική μυθολογία να έχει τέτοια ουσιώδη επίδραση και επιρροή στο δυτικό πολιτισμό;

Η γοητεία που άσκησε η ελληνικής μυθολογία στο δυτικό πολιτισμό οφείλεται κυρίως στην επίδραση της κλασικής αρχαιότητας στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και στο κίνημα του νεοκλασικισμού (18^ος αι-αρχές 19^ουαι). Ουσιαστικά, η μίμηση της  αρχαιότητας υπηρέτησε το ιδεώδες του διαφωτισμού. Μέσω της μίμησης αυτής εξασφαλιζόταν το πλησίασμα της απλότητας της φύσης, όπου κυριαρχεί το αληθινό, το μέτρο και ο κανόνας, με αποτέλεσμα την ηθική και την πολιτική αναγέννηση της ανθρωπότητας. 

•  Ο Πλάτωνας στον ‘’Κρατύλο’’ μιλώντας με τον Ερμογένη φαίνεται να υποστηρίζει ότι οι μυθολόγοι δεν ήταν τιποτένιοι, αλλά κάποιοι αστρονόμοι και διορατικοί… Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι ‘’κρύβουν’’  πραγματικά ιστορικά στοιχεία;

Σώζονται διαφόρων ειδών μύθοι πχ. «αιτιολογικοί», «κοσμογονικοί/θεολογικοί», που προσπαθούν δηλαδή να απαντήσουν σε διάφορα σημαντικά ερωτήματα που ανέκαθεν απασχολούν το άνθρωπο, πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος και οι άνθρωποι, μύθοι  που εξετάζουν τον κόσμο ως σύνολο.Και μύθοι «ιστορικοί/ πολιτικοί/ ιδρυτικοί» που  αναφέρονται στην ανθρώπινη ιστορία, σε πολέμους, εκστρατείες, ίδρυση πόλεων κ.ά. Σ’ αυτούς τους μύθους υπάρχουν ψήγματα ιστορίας. Λειτουργώντας, ωστόσο, ο μύθος σαν ένας καμβάς όπου ο καθε ραψωδός, αοιδός, ποιητής, με τον καιρό έχει ξομπλιάσει τόσα πρόσθετα στοιχεία, στο τέλος δεν μας δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε με ευκολία τον ιστορικό του πυρήνα. Πάντως, όπως λέει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον ο ποιητής Α. Κάλβος:  «ο μύθος κρύπτει νουν αλήθειας».

• Γιατί οι μύθοι πολεμήθηκαν σε συγκεκριμένες στιγμές της ιστορίας;

Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί αυτή η ερώτηση σε δυο γραμμές. Όπως προανέφερα, ανέκαθεν υπήρχε καλλιτεχνική ελευθερία ως προς τη διαχείριση των μύθων. Ακόμα και όταν η μυθολογία αντιμετωπιζόταν από τους καλλιτέχνες  ως ιστορία,  δεν εμποδίζονταν να την τροποποιήσουν για τους δικούς  τους καλλιτεχνικούς και ιδεολογικούς  σκοπούς.

Στην τραγική ποίηση πχ. τα ζητήματα που έθεταν  οι μύθοι άρχισαν να τοποθετούνται  σε ένα  κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, χωρίς ο ποιητής να έρχεται σε απόλυτη ρηξη με τη μυθολογική παράδοση, επρόκειτο περισσότερο για προσαρμογή της μυθολογίας στην πραγματικότητα της εποχής και στα ιδεώδη της δημοκρατίας. Ο Αισχύλος πχ. ηθικοποίησε τους θεούς, διαφοροποιώντας τους από τη μυθολογική παράδοση που τους ήθελε να έχουν έντονα στοιχεία ανθρωπομορφισμού. Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης, αλλά και ο φιλόσοφος Πλάτωνας υπήρξαν  πολέμιοι των θρησκευτικών αντιλήψεων όπως εκφράζονταν μέσα από τους μύθους,  αλλά δεν κατέρριψαν το μύθο ένταντι του λόγου.

Οι σοφιστές (5^ος αι) ήταν εκείνοι που πολέμησαν το μύθο, φέρνοντάς τον σε αντιπαράθεση με το λόγο, πιστοί στα εμπειρικά δεδομένα και αρνούμενοι κάθε αξία πέραν της γνωστικής ικανότητας του ανθρώπου.

Με λίγα λόγια, η στάση των καλλιτεχνών και των φιλοσόφων απέναντι στο μύθο επηρεάστηκε από  τα ιδεώδη καθε εποχής.

•   Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο μεγαλύτερος παραμυθάς όλων των εποχών;

Προσωπικά, αγαπώ πολύ τα λαϊκά παραμύθια και, όπως έγινε ήδη αντιληπτό, τις ιστορίες από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Τα παιδιά της δικής μου γενιάς μεγάλωσαν με τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ και του Άντερσεν. Ο Δανός παραμυθάς έχει ξεχωριστή θεση στην καρδιά μου. Η «Μικρή γοργόνα» και «Ο μολυβένιος στρατιώτης» του είναι δυο από τα πιο αγαπημένα παιδικά αναγνώσματά μου.

• Ο Προυστ είχε πει «Δεν υπάρχουν ίσως ημέρες της παιδικής μας ηλικίας που να μην τις ζήσαμε τόσο απόλυτα, όσο εκείνες που πιστέψαμε ότι τις αφήσαμε να φύγουν χωρίς να τις ζήσουμε, εκείνες που τις περάσαμε με ένα παιδικό βιβλίο’’. Ποια η γνώμη σας;

Είναι ειπωμένο πως όποιος δεν διαβάζει, ζει μια ζωή , τη δική του, ενώ όποιος διαβάζει, ζει πολλές ζωές. ‘Ετσι, ένα παιδί που βυθίζεται στον κόσμο της ανάγνωσης, ζει περιπέτειες που ο πραγματικός κόσμος δεν μπορεί να του προσφέρει τόσο απλόχερα.

Ο μικρός αναγνώστης περνάει αλώβητος ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, κάνει το γύρο του κόσμου χωρίς να κουνηθεί από τη θέση του, βολοδέρνει στα άγρια κύματα στο πλάι του Οδυσσέα μηχανευόμενος τεχνάσματα για να σωθεί από τις  Σειρήνες, παλεύει με δράκους, πετάει με μαγικά χαλιά, συναντά το τζίνι που πραγματοποιει ευχές, περιπλανιέται σε άγνωστους πλανήτες παρέαμε το μκρό πρίγκηπα, αντιμετωπίζει πειρατές σε άγριες θάλασσες, συντροφεύει στις σκανταλιές του τον Τρελαντώνη.

Αυτές μοιάζουν με μέρες που πέρασε ενα παιδί δίχως να τις ζήσει; Μάλλον πρόκειται για απολαυστικές στιγμές που ένα παιδί τις ζει απόλυτα.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

        Η συγγραφέας Μαρία Ανδρικοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει από παιδί στο κέντρο της πόλης. Κατάγεται από την ορεινή Φθιώτιδα και τις Κυκλάδες. Είναι παντρεμένη και μητέρα ενός αγοριού. Εργάζεται πολλά χρόνια ως διοικητικό στέλεχος στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.

Σπούδασε κλασική φιλολογία (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών με ειδίκευση  στην πολιτιστική πολιτική, διοίκηση και επικοινωνία (Πάντειο Πανεπιστήμιο). Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια Επιμέλειας Κειμένων στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου καθώς και σεμινάρια Δημοσίου Μάνατζμεντ στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.

Άρθρα της σχετικά με το αρχαίο δράμα έχουν δημοσιευτεί στην περιοδική έκδοση του Κέντρου Δράματος και Θεάματος του Παντείου Πανεπιστημίου «Τόπος Επίκοινος».

Κυκλοφορούν τα παραμύθια της: «Πάρτι γενεθλίων», «Ο Μπλεψαράκης» (Εν Πλω, 2008) και «To Πάσχα του Πασχάλη», «Πασχαλινή ιστορία αγάπης» (Τετράγωνο, 2010).  Το πέμπτο της βιβλίο για παιδιά με τίτλο «Μύθοι στο ρυθμό της Μουσικής»  κυκλοφόρησε πρόσφατα  από τις εκδόσεις Καλέντη σε εικονογράφηση Ν.Ανδρικόπουλου.

Με την ανέκδοτη ιστορία της «Το αγέλαστο κορίτσι» που μεταφράστηκε στα φαρσί συμμετείχε σο πλαίσιο της δράσης  «Ιστορίες μιας ανάσας» στην εαρινή σύναξη συγγραφέων 2016 που διοργανώθηκε από το Εργαστήρι Πολιτισμού του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Είναι μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Μπορείτε να διαβάσετε τα νέα της και να επικοινωνήσετε μαζί της μέσω της ιστοσελίδας: www.andrikopouloumaria.gr