ΠΕΤΡΙΝΟ ΚΑΡΑΒΙ ΜΟΥ… ΚΥΡΑ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ ΜΟΥ

Είναι σε σμίκρυνση πανομοιότυπη με τον βράχο του Γιβραλτάρ, γι’ αυτό και είναι γνωστή ως ‘’Γιβλαλτάρ της Ανατολής’’. Μονεμβάσια, Μονεμβασιά, Μονεμβασία… Όπως και να την πεις είναι όμορφη πολύ και το ξέρει. Και σε περιμένει καρτερικά σαν καράβι πέτρινο να την θαυμάσεις. Μικρή πόλη με μεγάλη ιστορία της Ανατολικής Πελοποννήσου, στο Νομό Λακωνίας. Αποκόπηκε με σεισμό το 375 μ.Χ. και πήρε την μορφή που έχει σήμερα. Μόνη και Έμβασις, μία μόνο είσοδος. Πολλές από τις οδούς είναι στενές και κατάλληλες μόνο για πεζούς. 
Η χερσόνησος ονομαζόταν Μινώα και ίσως ήταν ναύσταθμος των Μινωιτών. Επειδή δεχόταν συχνά επιδρομές Αβάρων και Σλάβων οι Έλληνες της Λακωνίας την οχύρωσαν και την χρησιμοποίησαν ωε λιμάνι και καταφύγιο. Η ίδρυση του οικισμού γίνεται τον 6^ο μ.Χ. αιώνα από τους Λακεδαιμόνιους που έχτισαν το κάστρο ως οχυρό, κατασκεύασαν ξύλινη γέφυρα, το ενίσχυσαν με τείχη, κατοίκησαν μέσα σε αυτό. Ακολουθεί η δημιουργία οικισμού χαμηλότερα. Οι Μονεμβασίτες στους αγώνες κατά των πειρατών μαθαίνουν την ναυτική πολεμική τέχνη και αναδεικνύονται φοβεροί κουρσάροι και κουρσαρομάχοι. 

Μετά από σύντομη παπική κατοχή περιέρχεται στην Ενετική κυριαρχία το 1464. Το 1540 αρχίζει η περίοδος της ‘Α Τουρκοκρατίας και η παρακμή συνεχίζεται πιο έντονα. Το 1690 παραδίδεται στους Ενετούς. Το 1715 την ανακαταλαμβάνουν οι Τούρκοι. Το 1821 απελευθερώνεται και στις 21 Ιουλίου οι Τούρκοι παραδίδουν τα κλειδιά της πόλης στον πρίγκιπα Άλ. Καντακουζηνό. Συγκαταλέγεται στις πρώτες οχυρωμένες πόλεις της Πελοποννήσου που απελευθερώθηκε από τους Έλληνες κατά την Επανάσταση του 1821.

Σήμερα αριθμεί περίπου 5000 κατοίκους, ενώ η παλαιά πόλη 100.

Ο κόλπος της Παλαιάς Μονεμβασιάς βρίσκεται στο βορρά. Μπαίνοντας στην πόλη ο κεντρικός δρόμος με το βυζαντινό καλντερίμι οδηγεί στην Κεντρική Πλατεία με το παλαιό κανόνι και την εκκλησία του Ελκομένου Χριστού. Στα διασωθέντα κτίρια στο κάστρο περιλαμβάνονται αμυντικές κατασκευές του εξωτερικού κάστρου και αρκετές μικρές βυζαντινές εκκλησίες, αρχοντικά πλουσίων εμπόρων, κρήνες, χαμάμ, στριφογυριστά καλντερίμια, δαιδαλώδη πέτρινα σοκάκια, αψίδες, οικόσημα, παλιές χαμηλές καμάρες, μαρμάρινοι θρόνοι που διαφυλάσσουν ατόφια την ατμόσφαιρα του οικισμού, που από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι το 19^ο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής.  

Μέσα στα μεσαιωνικά τείχη βρίσκεται μια από τις πιο ζωντανές και καλά διατηρημένες καστροπολιτείες στην Ελλάδα. Η Βυζαντινή κι Ενετική αυτή καστροπολιτεία θα σε ταξιδέψει στο χωροχρόνο. Αυτοκίνητο δεν κυκλοφορεί. Από κει ξεκινά και το καλντερίμι για το Επάνω κάστρο, το δεύτερο οικισμό. Εδώ θέλει παπούτσι αθλητικό γιατί έχει ανηφόρα, αλλά η πεζοπορία ανάμεσα σε ροδιές και χουρμαδιές για να φτάσεις και να δεις τη θέα από τα τείχη του επάνω κάστρου, μπροστά από την επιβλητική εκκλησία της Αγίας Σοφίας, θα σε ανταμείψει. 
Τα ξενοδοχεία εντός κάστρου στεγάζονται σε παλιά διατηρητέα κτίρια. 
Η νέα πόλη δεν διαφέρει από άλλα παραλιακά θέρετρα προσφέρει όμως θέα στην καστροπολιτεία. Παραλίες;;; Κροκάλες στο Πορτέλο κάτω από τα τείχη ή άμμος με θέα το Κάστρο στη Γέφυρα; Δύο είναι οι βασικές επιλογές για μπάνιο… Αν οι κροκάλες και οι βουτιές δεν σας φοβίζουν, δοκιμάστε τη μικρή εξέδρα στο Πορτέλο, τη μοναδική θαλασσινή πύλη των τειχών. Αλλιώς, η πιο κοντινή λύση είναι η παραλία της Γέφυρας, μια μεγάλη ρηχή αμμουδιά που θα συναντήσετε βγαίνοντας από το Κάστρο δεξιά. Φεύγοντας από τη Γέφυρα με το αυτοκίνητο, 4 χιλιόμετρα βορειότερα, θα βρείτε την παραλία Πορί, μια στενή αμμουδιά, πάντα με θέα στο Κάστρο, που την τιμούν τα ιστιοφόρα. Αν κινηθείτε νότια, σ’ ένα δεκάλεπτο περίπου θα βρεθείτε στον Ξιφία, ακόμη μία όμορφη αμμουδιά, την οποία προτιμούν οι ντόπιοι. Κατά μήκος της θα βρείτε αρκετά ταβερνάκια, εξοχικά σπίτια και λίγα απλά ενοικιαζόμενα δωμάτια.

ΜΗΝ ΞΕΧΑΣΕΙΣ ΝΑ ΔΕΙΣ

Γέφυρα Ο βράχος που υψώνεται επί 300μ. πάνω από τη θάλασσα συνδέεται με την ακτή σε μια στενή γέφυρα. Πριν μπεις μέσα δες τα λείψανα των τειχών που κατηφορίζουν ως τη θάλασσα. Τα τείχη σε σχήμα Π αναποδογυρισμένο κατέληγαν σε δύο πύλες. Τη μεγάλη που η επένδυσή της με σιδερένιες πλάκες είναι διάτρητη από σφαίρες, ορατές και σήμερα και την επάνω πύλη.               

Πλατεία Ελκομένου Χριστού Το μικρό πλάτωμα που ανοίγεται μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία (που είναι και η Μητρόπολη του Kάστρου ), δημιουργήθηκε στα χρόνια του Όθωνα και μας δίνει την ευκαιρία να αγναντέψουμε ελεύθερα τον πετρόχτιστο οικισμό, που κατηφορίζει από τη ρίζα του κόκκινου βράχου μέχρι το θαλασσινό τείχος. Η ίδια η εκκλησία, αφιερωμένη στον Χριστό που σύρεται (Ελκόμενος) στο μαρτύριο, είναι μεγάλη και επιβλητική, γυμνή από τοιχογραφίες, αν και στεγάζει κάποιες ενδιαφέρουσες μεταβυζαντινές εικόνες. Από την κάτω πλευρά της Μητρόπολης, σχεδόν σύρριζα, σταματήστε στην παλαιά επισκοπή, ένα κτίριο με έντονα στοιχεία ενετικής αρχιτεκτονικής. 

Αρχαιολογική Συλλογή Στεγάζεται σ’ ένα απλό πέτρινο κτίριο στην πλατεία Ελκομένου Χριστού, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και λειτούργησε ως τζαμί, ενώ στα νεότερα χρόνια φιλοξένησε φυλακές και αργότερα ένα καφενείο. Τα ευρήματα στεγάζονται στη μεγάλη, κεντρική, θολωτή αίθουσα. Η μισή είναι αφιερωμένη στη δημόσια ζωή της πόλης, ενώ η υπόλοιπη μισή αίθουσα παρουσιάζει την ιδιωτική ζωή και οι προθήκες της φιλοξενούν κεραμικά σκεύη και άλλα μικροαντικείμενα καθημερινής χρήσης. 
Παναγία η Μυρτιδιώτισσα Λέγεται και Κρητικιά, γιατί στη γειτονιά της κατοικούσαν πολλοί Κρητικοί. Η πρόσοψή της, καμωμένη από πωρόλιθο και διακοσμημένη με μια σειρά από δυτικότροπα στοιχεία, φέρνει στο νου εκκλησίες της Δύσης. Έχει ενδιαφέρον να επισκεφθείτε και το εσωτερικό της, όπου φυλάσσεται το ξυλόγλυπτο τέμπλο που κάποτε κοσμούσε την εκκλησία του Ελκομένου Χριστού.
Οικία Ρεβέκκας Μαστραποστόλη Αμέσως μετά τον Ελκόμενο Χριστό, το κεντρικό καλντερίμι διακλαδίζεται. Ακολουθήστε το δρόμο αριστερά και θα συναντήσετε το τρίπατο πετρόχτιστο σπίτι που θεωρείται από τα πιο χαρακτηριστικά του οικισμού.
Οικία Γιάννη Ρίτσου Το σπίτι του ποιητή, δεσπόζει 150 μέτρα περίπου από την κεντρική πύλη, ενώ απ’ έξω υπάρχει και η προτομή του, που αγναντεύει τι άλλο; Την θάλασσα… Στο κοιμητήριο του κάστρου βρίσκεται κι ο τάφος του.

«Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου.
Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου.
Κι όλο ασάλευτη μένεις
να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη» (Γ.ΡΙΤΣΟΣ)

Πορτέλο Αξίζει να κατεβείτε μέχρι το θαλασσινό τείχος. Η μικρή πύλη (το Πορτέλο) που βγάζει στη θάλασσα έχει μια ιδιαίτερη γοητεία, καθώς, προτού ακόμα την αντικρίσεις, σε οδηγεί προς το μέρος της ο φλοίσβος των κυμάτων που πολιορκούν τα θαλασσινά τείχη. Από κει και πέρα συνεχίστε το δρόμο παράλληλα προς τα τείχη και θα ξαναβγείτε πολύ κοντά στην κεντρική πύλη. Από τα αναρίθμητα πέτρινα σπίτια που θα συναντήσετε, σίγουρα την προσοχή σας θα τραβήξει η οικία Στελλάκη με το καμαροσκέπαστο διαβατικό.
Επάνω Πόλη Η πιο σύντομη διαδρομή για να επισκεφτείτε τον έρημο σήμερα οικισμό ψηλά στο Κάστρο ξεκινάει από την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα. Αν όμως θέλετε να εξερευνήσετε καλύτερα τους ερειπιώνες της Επάνω Πόλης, πάρτε το μονοπάτι που ξεκινάει αριστερά από την κεντρική πύλη και πηγαίνει αρχικά σύρριζα προς το τείχος. Στη βόλτα σας θα συναντήσετε την τουρκική κρήνη, τη μεγάλη δημόσια δεξαμενή, γνωστή και ως «κάτεργο», ενώ ακριβώς δίπλα της θα δείτε μια μικρότερη δεξαμενή (γνωστή ως «καράβι»).
Αγία Σοφία Το εντυπωσιακότερο κτίριο, το μοναδικό σωζόμενο ακέραιο μνημείο στην Επάνω Πόλη, ένας από τους πιο σημαντικούς ναούς της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Οκταγωνικός ναός με τρούλο και λίγες εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες, χτίστηκε το 12ο αιώνα και η αρχιτεκτονική της έχει κοινά στοιχεία με πολλές σημαντικές εκκλησίες της ίδιας περιόδου, τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στην Κωνσταντινούπολη. Ο συμμετρικός όγκος της με τον ανάλαφρο τρούλο αποκτά μια ιδιαίτερη δραματικότητα, καθώς είναι χτισμένη στην άκρη του κατακόρυφου βορειοανατολικού γκρεμού. Η παράδοση την θέλει κτίσμα του αυτοκράτορα Ανδρονίκου. Λίγο πιο ψηλά θα βρείτε τα ερείπια ενός χαμάμ.

Τοπικά προϊόντα Δοκιμάστε τα χειροποίητα ζυμαρικά, γκόγκες, τα σαΐτια-τηγανητές πίτες με τυρί και μυρωδικά- και τα τοπικά γλυκά. Ξεχωρίζουν τα ραφιόλια, είδος καλτσουνιών με χειροποίητο φύλλο, αμύγδαλο, λικέρ μαστίχας και ανθόνερο, τα αμυγδαλωτά και οι σαμουσάδες, σιροπιαστό γλυκό με αμύγδαλο, καρύδι, σουσάμι, αλλά και κανελλογαρίφαλα και μοσχοκάρυδο.  Ως προς το κρασί, ο περίφημος Μαλβάζιος Οίνος, αν και δεν παράγεται πια στην περιοχή, λειτούργησε σαν ένα είδος συστατικής επιστολής που άνοιξε τις πόρτες της αγοράς στους τοπικούς παραγωγούς.

Εκδηλώσεις Η Μονεμβασιά έχει και πολιτιστικές δραστηριότητες. Κορυφαία εκδήλωση η τοπική γιορτή για την απελευθέρωση της πόλης, 23/07/1821 και το Συμπόσιο Ιστορίας και Τέχνης. Κυριακή και Δευτέρα του Θωμά το πανηγύρι της παναγίας της Χρυσαφίτισσας. 
Η Μονεμβασιά είναι ένας άλλος κόσμος, μέσα στον κόσμο. ‘’Ουρανοκατέβατος’’ βράχος που αποκολλήθηκε από την στεριά. Μπαλκόνι με θέα τη θάλασσα. Μια πόλη ονειρική, της φαντασίας που… σαν να μην την έχει αγγίξει ανθρώπου χέρι παρά μόνο πνεύμα Θεού.  
«Ἐτοῦτο τὸ τοπίο εἶναι σκληρὸ σὰν τὴν σιωπή, σφίγγει στὸν κόρφο του τὰ πυρωμένα λιθάρια, σφίγγει τὰ δόντια. Δὲν ὑπάρχει νερό. Μονάχα φῶς. Ὁ δρόμος χάνεται στὸ φῶς κι ὁ ἴσκιος τῆς μάντρας εἶναι σίδερο. Ἡ ρίζα σκοντάφτει στὸ μάρμαρο. Δὲν ὑπάρχει νερό. Ὅλοι διψᾶνε. Χρόνια τώρα. Ὅλοι μασᾶνε μιὰ μπουκιὰ οὐρανὸ πάνω ἀπὸ τὴν πίκρα τους».

 Γιάννης Ρίτσος

                                                             Μαίρη Γεωργιοπούλου

ΠΗΓΕΣ: Βικιπαίδεια//αθηνόραμα travel.gr//Μονεμβασιά-ταξιδιωτικό εγχειρίδιο.