Συνέντευξη με τον ‘’φανταστικό’’ συγγραφέα, ΦΩΤΗ ΚΑΤΣΙΜΠΟΥΡΗ.

Ο Φώτης Κατσιμπούρης συγγραφέας κι εκπαιδευτικός ζει κι εργάζεται στην Καλαμάτα. Τον έχω στην λίστα με τους κοντινούς μου ανθρώπους κι ας μην τον συναντώ συχνά. Μ’ αυτούς που κάνεις κρίκο και βγαίνει μια ιστορία…  όπως το κάνει με τους ήρωές του. Αυτό που τον έλκει, τον ελκύει πιο πολύ και να διαβάζει και να γράφει είναι η φανταστική λογοτεχνία. Η συγγραφή γι’ αυτόν ενός νέου βιβλίου είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι. Αφετηρία η γοητευτική φάση της έρευνας. Κορύφωση η περιπετειώδης κι απρόβλεπτη ανάπτυξη της μυθοπλασίας. Όχι μόνο για μας τους αναγνώστες, αλλά και για τον ίδιο. Κάθε του βιβλίο είναι μια πρόκληση - πρόσκληση στο κοινό να γίνει συνταξιδιώτης σε μια κοινή περιπέτεια. Του νου. Της ψυχής. Της ύπαρξης.

Η Μαίρη Γεωργιοπούλου συνάντησε τον ΦΩΤΗ ΚΑΤΣΙΜΠΟΥΡΗ  και μίλησαν για το νέο του έργο,
ΜΑΡΓΩ, φως και φωτιά. Αφορμή της συζήτησης στάθηκε και η παρουσίαση του βιβλίου που οργανώνει ο ‘’πολιτιστικός αντίλογος’’ και θα λάβει χώρα στο καφέ, ‘’στο κύμα’’, στην Καλαμάτα, το Σάββατο 16 Απριλίου, στις 20:30. Εκεί θα προσπαθήσουμε να λύσουμε ‘’τα μάγια’’…;;;

ΜΑΡΓΩ… Ανδροβόρα μάγισσα; Το δέντρο της ζωής; Παρθένα νύμφη του βουνού; Η Μεγάλη Μητέρα Φύση; Αλλόκοτο θηλυκό; Ηρωίδα επιστημονικής φαντασίας; Αφέντρα δυνάμεων; Ή μήπως η μάγισσα των παραμυθιών των γιαγιάδων μας; Ποια είναι και τι είναι τελικά η Μάργω; ΦΩΣ ΚΑΙ ΦΩΤΙΑ… Πότε είναι φως; Πότε γίνεται φωτιά;

Η Μάργω είναι όλα αυτά μαζί συνοψισμένα σε δύο λέξεις: στη λέξη γυναίκα και στη λέξη ελεύθερη. Το φως συμβολίζει την αρχέγονη γνώση και τη σοφία και η φωτιά τη ζωή, το πάθος για τη συνέχιση της ζωής, το ένστικτο και την κάθε φυσική παρόρμηση που πυροδοτεί και συντηρεί τη ζωή. Ο συνδυασμός αυτός, γνώση και πάθος, δεν θα μπορούσε να συνυπάρξει σε απόλυτο βαθμό παρά μόνο σε γυναίκα, γιατί γυναίκα σημαίνει γέννηση, δημιουργία, αγάπη, αγώνας και αγωνία για τη ζωή, με κάθε δυνατή έννοια, φυσική και μεταφυσική. Έτσι, είναι όλα αυτά που αναφέρεις στη ερώτηση σου: μάγισσα, αρχαία νύμφη, αλλόκοτο θηλυκό... Τη θεωρώ την πιο ξεχωριστή και αξιοθαύμαστη ηρωίδα μου σε όσα βιβλία έχω γράψει μέχρι τώρα. Πάνω από όλα η Μάργω είναι ελεύθερη, αντισυμβατική, δυναμική, ανυπόταχτη και αγωνίστρια από τη φύση της. Αυτό άλλωστε ήταν οι μάγισσες, γυναίκες ανεξάρτητες που ξέφευγαν από τον κανόνα που ήθελε τη γυναίκα να είναι υποταγμένη σε κάποιον άντρα, πέρα από την εικόνα που έχουμε για μισότρελες με κουρελιασμένα ρούχα που χόρευαν στα δάση όταν είχε πανσέληνο.

Η ιστορία έχει επίκεντρο την φύση και τον άνθρωπο. Πόσο διαχρονική είναι αυτή η πάλη; Πόσο καθολικές αιτίες κίνησης είναι η φιλότης και το νείκος, πόσο διαρκής είναι η πάλη τους, όπως το λέει κι ο Εμπεδοκλής; Την ιστορία την τελειώνεις με ισόπαλο αποτέλεσμα ή έχουμε νικητή;

Πολύ καλά κάνεις που αναφέρεις τον Εμπεδοκλή, καθώς, ανάμεσα σε πολλά άλλα, για τον προσωκρατικό φιλόσοφο από τον Ακράγαντα, έλεγαν πως ήταν και μάγος, άρα είναι σχετικός με την ηρωίδα μου. Σύμφωνα με τον Εμπεδοκλή η φιλότητα και το νείκος είναι οι κοσμικές δυνάμεις που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων θεμελιωδών στοιχείων της δημιουργίας και τα κρατούν σε ισορροπία. Η φιλότητα συνταιριάζει τα αταίριαστα και τα ανόμοια και το νείκος αποτρέπει την συνένωση και τη αλληλοσυμπλήρωση. Με λίγα λόγια η κοσμική ισορροπία είναι μια  ισόμετρη εναλλαγή σύζευξης και διάλυσης, έλξης και απώθησης, μια χαοτική αρμονία. Άλλωστε το ζευγάρωμα της Μάργως με τον Μάρκο, δηλαδή της μάγισσας με τον καλόγερο - διώκτη της, είναι μια ιστορία νείκους και φιλότητας. Τώρα σχετικά με το αν έχουμε ισόπαλο αποτέλεσμα ή νικητή στη σύγκρουση της Μάργως με τους εχθρούς της, θα το αφήσω στον αναγνώστη να το ανακαλύψει και να κρίνει τι τελικά έχει συμβεί. Όμως, αν μεταφέρουμε την ερώτηση στην πραγματικότητα που βιώνουμε, προσωπικά είμαι απαισιόδοξος. Σχετικά με την πάλη ανάμεσα στην φύση και στον άνθρωπο παρατηρούμε ότι ξεκινά από την εποχή που ο άνθρωπος αναπτύσσει μορφές αστικού πολιτισμού. Παύει να είναι εσωτερικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος και γίνεται συστηματικός καταναλωτής με διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες. Αν σε αυτό προσθέσουμε την ανδροκρατική νοοτροπία της επιβολής του ισχυρού, μέσω της βίας, στον αδύναμο - και όπου αδύναμος βάλε φύση, γυναίκα, παιδί ή διαφορετικός συνάνθρωπος με κάθε έννοια…- της υποταγής και εκμετάλλευσης του, εύκολα γίνεται κατανοητή η απαισιοδοξία μου.

Πίσω από το μύθο της Μάργως ποιο κρυμμένο μυστικό μήνυμα θες να κάνεις φανερό στους αναγνώστες σου; Πώς (ξε)χωρίζουμε το φυσικό από το μεταφυσικό;

Νομίζω πως η Μάργω είναι ένα βιβλίο που προσφέρεται για πολλαπλές αναγνώσεις. Όμως θα επαναλάβω αυτό που είπα και στην προηγούμενη ερώτηση: η Μάργω αντιστέκεται σε έναν κόσμο που είναι φτιαγμένος για να υπηρετεί την κυριαρχία του ισχυρού και την καταπίεση του κάθε αδύναμου είτε είναι γυναίκα, είτε είναι παιδί, είτε είναι κοινωνική τάξη ή ομάδα ανθρώπων. Είναι ένας αντρικός κόσμος, όπως λέει και ένα τραγούδι. Δυστυχώς, ακόμα τέτοιος είναι. Πρέπει ακόμα να αλλάξουν πολλά. Και να μην ξεχνάμε πως υπηρετήθηκε και από τις θρησκείες, για να συνεχίσει να υφίσταται ως τέτοιος, με μισογύνηκες, σεξιστικές αντιλήψεις, πως τάχα η γυναίκα είναι από τη φύση της φορέας του κακού, πονηρή, άπιστη, πανούργα (βλέπε και ατέλειωτη στιχουργία ρεμπέτικου)… Βέβαια στη Μάργω, τη μάγισσα πια Μάργω, τα πράγματα από ένα σημείο και ύστερα είναι διαφορετικά. Εκεί είναι που συστηματικά μπερδεύεται το φυσικό με το μεταφυσικό. Αναγκαίο όμως αυτό (και σωτήριο και γοητευτικό για τον γράφοντα), άλλωστε για μυθιστόρημα λογοτεχνίας του φανταστικού μιλάμε. Αλλά και από τις πρώτες σελίδες, όπου μια οφθαλμαπάτη και μια ανεμοθύελλα φέρνει τη Μάργω στον πραγματικό κόσμο, το φυσικό και το μεταφυσικό συμβαδίζουν και εναλλάσσονται. Αυτός ήταν ο σκοπός μου και έτσι αδιαχώριστα θέλω να κυλάει η ροή τους στη συνείδηση του αναγνώστη.

«Όλα όσα βλέπουμε ή δείχνουμε πως είμαστε δεν είναι παρά όνειρο μέσα σε όνειρο»; Γιατί σε ελκύει να διαβάζεις και να γράφεις λογοτεχνία φαντασίας; Πώς έρχεται κάθε φορά μια ιστορία; Πώς μπλέκεις τόσους άσχετους μεταξύ τους ανθρώπους να έχουν στο τέλος ένα μεγάλο κοινό; Πώς τους ξεμπλέκεις;

Στο γιατί τη λογοτεχνία του φανταστικού δεν μπορώ να απαντήσω ξεκάθαρα. Μπορώ να υποθέσω μια διάθεση απόρριψης άλλων ειδών, λόγω τραυματικών εμπειριών από τη σχολική εμπειρία στο γυμνάσιο ή στο λύκειο. Η "χειρουργική" διάθεση στην προσέγγιση - μάλλον νεκροτομία τελικά του συγγραφέα ήταν - των λογοτεχνικών κειμένων από τους εκπαιδευτικούς εκείνης της εποχής (δεκαετία του 80), συν την αγχωτική διαδικασία αξιολόγησης: "τι ήθελε να πει ο συγγραφεύς εδώ ή παρακάτω" (κάτι που συχνά σε βάζει στη διαδικασία να αμφισβητείς τη νοημοσύνη σου), πρέπει να έκαψε πολλούς εν δυνάμει αναγνώστες της συμβατικής ή συνηθισμένης λογοτεχνίας του πραγματικού. Εμένα με έστρεψε στη λογοτεχνία του φανταστικού, αν τη θεωρήσουμε ως μια μεγάλη κατηγορία που μπορεί να συμπεριλαμβάνει και τα μεταφυσικά θρίλερ και τις ιστορίες τρόμου.

Οι αφορμές για κάθε ιστορία είναι εντελώς τυχαίες: μια στιγμή σε έναν βραδινό περίπατο, ένα τοπίο, ένα ήχος, μια μουσική, μια συνάντηση, οτιδήποτε είναι ντυμένο στη ομίχλη του μοναχικού, του μυστηριακού ή του ασυνήθιστου. Το μπλέξιμο των προσώπων είναι απρόβλεπτο, όπως και η δημιουργία τους. Μάλλον όλοι αυτοί έρχονται και φεύγουν μόνοι τους. Ζουν και αποφασίζουν οι ίδιοι τι θα κάνουν, από ένα σημείο και μετά. Το πώς ξεμπλέκουν είναι μια δύσκολη υπόθεση. Ίσως ξέρουν οι ίδιοι το πώς θα ξεμπλέξουν από την αρχή και μου το αποκαλύπτουν τη στιγμή που πρέπει.  Όταν όλο αυτό το παράξενο μπλέξιμο πρέπει να κορυφωθεί και να τελειώσει. Εγώ απλώς τους παρακολουθώ.

Ο ήρωας Στέφανος Αργυρός είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας βιβλίων φανταστικού. Το ίδιο κι εσύ. Όταν γεννούσες τον ήρωα συνάντησες εσένα στο πρόσωπό του; Μπήκες στον πειρασμό να ταυτιστείς, να γίνεις στην διαδρομή λίγο από εκείνον;

Ο Στέφανος ήταν ο Στέφανος και κανείς άλλος. Όταν μου συστήθηκε ως συγγραφέας και εκπαιδευτικός είπα "καλώς τον", χωρίς να μπω στη διαδικασία να εξετάσω λεπτομέρειες. Βέβαια, τώρα που το αναφέρεις, μπορώ να πω ότι κάποιες στιγμές τον συνέλαβα να με αντιγράφει ή να θέλει να μου μοιάσει. Δεν πειράζει. Δεν του είπα τίποτα. Τον άφησα να τραβάει το δρόμο του και να κάνει τα δικά του. Δεν χαλάσαμε τις καρδιές μας. Άσε που δεν ήθελα να τον ζορίσω μη τυχόν σηκωθεί και φύγει πριν τελειώσει το μυθιστόρημα. Ιδιόρρυθμοι ώρες ώρες, βλέπεις, αυτοί οι συγγραφείς, καμιά φορά γίνονται κυκλοθυμικοί και ευέξαπτοι.

Ο ίδιος ήρωας κουβαλά στους μοναχικούς του περιπάτους εκτός από τις δικές του σημειώσεις κι ένα βιβλίο του Πόε… Εσύ ποια κείμενα αγάπησες τόσο που θα τα κουβαλάς πάντα στις αποσκευές;

Να λοιπόν ένα σημείο που ο Στέφανος με αντέγραψε. Δεν του το έθεσα ποτέ, ούτε αυτό, αλλά το έκανε, όπως σωστά επισημαίνεις. Ποίηση! Όχι αναγκαστικά του Πόε, αλλά και του Πόε. Μια Λενόρα ας πούμε, μια Ελένη, μια Άναμπελ Λη, όταν ψάχνεις τι να γράψεις που να είναι γοητευτικά μυστήριο και φανταστικό, έρχεται και τρυπώνει μόνη της στις αποσκευές σου. Ένα βιβλίο του Στίβεν Κινγκ ή του Στόουκερ, εννοείται Τόλκιν και Λάβκραφτ, αλλά και σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων που γράφουν ιστορίες μυστηρίου, φαντασίας και τρόμου.

Τα έργα σου μας δίνουν λεπτομερείς πληροφορίες για μύθους, λαϊκές παραδόσεις, φιλοσοφικές θεωρίες, παίρνουμε γνώσεις ιστορίας και γεωγραφίας. Είναι κουραστική η διαδικασία της έρευνας κι αναζήτησης τόσων πληροφοριών;

Κουραστική κάποιες φορές είναι, αλλά όχι βαρετή. Το "κρυμμένο μήνυμα" που ανέφερες σε προηγούμενη ερώτηση μπορεί να στοιχειοθετείται από τα αποτελέσματα της έρευνας, το ιδεολόγημα, αν θες, του βιβλίου χρειάζεται τα δεδομένα της έρευνας για να σταθεί. Άλλωστε η πλοκή, οι χαρακτήρες και η δόμηση της μυθοπλασίας έχουν άμεση σχέση με όλα αυτά τα ευρήματα, οπότε είναι μέρος της δουλειάς, είναι μια διαδικασία αναπόφευκτη.

Στη Μάργω γράφεις… ‘’ένα μυθιστόρημα δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια σύμβαση με το ψέμα το οποίο έχει καλές πιθανότητες να γίνει εν δυνάμει αλήθεια στη συνείδηση και κυρίως στα συναισθήματα του αναγνώστη’’. Ένα ψέμα μπορεί να γίνει αλήθεια; Τι είναι η ιστόρηση ενός μύθου για σένα;

Στη ζωή συχνά συναντάμε το αντίστροφο, δηλαδή αλήθειες που γίνονται ή αποδεικνύονται ψέματα. Απογοήτευση. Στο μυθιστόρημα τα πράγματα, ευτυχώς, μπορεί να είναι διαφορετικά. Οι χαρακτήρες, από τη στιγμή που γράφεις για αυτούς, αποκτούν ένα είδος υπόστασης, ουσία, αν θες, με την έννοια μάλιστα που της προσδίδει ο Θωμάς Ακινάτης. Αυτήν την ουσία ή την υπόσταση που υφίσταται στη συνείδηση του δημιουργού πρώτα και κατόπιν στη συνείδηση όσων διαβάζουν το βιβλίο και έρχονται σε γνωριμία με τα πρόσωπα και την ιστορία τους, μπορείς να την ορίσεις ως αλήθεια ή ως μια εκδοχή της αλήθειας.

Η ιστόρηση ενός μύθου είναι μια απρόβλεπτη περιπέτεια, κατά βάθος περιπέτεια της ψυχής και της ύπαρξης, ένα ταξίδι σε απάτητες περιοχές του δικού σου μυαλού, σε αχαρτογράφητες θάλασσες της άγνωστης πλευράς σου, σαφώς βέβαια με αφορμές- αφετηρίες και στάσεις στις γνώσεις, τις εμπειρίες, τις αναζητήσεις, τις ιδέες και τα συναισθήματά σου. Με αυτό τον τρόπο, κατά την άποψή μου και με βάση την πείρα που έχω αποκτήσει από τα βιβλία που έχω γράψει, η ιστόρηση ενός μύθου γίνεται μια εμπειρία αυθεντική για αυτό και αληθινή. Απεχθάνομαι τις έτοιμες -ουσιαστικά τέτοιες είναι- ιστορίες της κάθε έρμης ή έρμου της διπλανής πόρτας για τις οποίες έχει καταναλωθεί τόσο πολύ μελάνι. Βλέπεις, όπως και στο τραγούδι έτσι και στην συγγραφή, πάσχουμε - συγγνώμη για τον άκομψο νεολογισμό- από "κλαψομουνίαση" έντεχνη ή συχνότερα λιγότερο ποιοτική και κυρίως πολύ, μα πάρα πολύ, εμπορική. Σίγουρα μεταφέρουν και αυτές οι ιστορίες εκδοχές της αλήθειας των δημιουργών τους, πράγμα το οποίο κατανοώ, αλλά τέτοιες χιλιοειπωμένες και κοινότυπες προσεγγίσεις της πραγματικότητας με αφήνουν αδιάφορο.

Εδώ συναντάμε και τον άνθρωπο του ‘’Ανέωου Αιώνος’’, που εκπροσωπείται από μια αδελφότητα ‘’ευφυών αγίων’’. Μότο τους το τέλειο κακό θα φτιάξει έναν τέλειο κόσμο, χωρίς δομικά σφάλματα. Τι γνώμη έχεις για το ΥΠΕΡΕΓΩ και τον υπεράνθρωπο; Για την απόλυτη κυριαρχία του ανθρώπου σε ‘’όλα τα περιβάλλοντα’’;

Το υπερεγώ με τη φροϋδική ερμηνεία είναι η ηθική συνείδηση και οι εσωτερικευμένες αρχές και αξίες. Στο βιβλίο αναφέρεται η φράση το εγώ των ισχυρών και ο υπεράνθρωπος. Το εγώ ορίζεται ως το οργανωμένο κομμάτι του ψυχισμού μας που στοχεύει στο να ικανοποιεί επιθυμίες και ανάγκες, με κάποιους περιορισμούς βέβαια. Ο υπεράνθρωπος είναι ένας όρος του Νίτσε με τον οποίο περιγράφει ένα ξεχωριστό τύπο ανθρώπινου χαρακτήρα, μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία που καθορίζει με την δράση της την πορεία της ανθρωπότητας. Μιλάει ουσιαστικά για μια φυλετική και κοινωνική αριστοκρατία. Αυτός ο τύπος ανθρώπου με διογκωμένο εγώ και ελαχιστοποιημένο υπερεγώ, ο υπεράνθρωπος που άρχει, εξουσιάζει και καθορίζει τις τύχες των άλλων, είναι το πρότυπο ανθρώπου της σκοτεινής σέχτας Ανέωος Αιώνας. Εννοείται πως η κυριαρχία του σε κάθε περιβάλλον - φυσικό, κοινωνικό, πολιτικό - είναι βασικός σκοπός. Άλλωστε, χωρίς να ξεφεύγουμε σε συνωμοσιολογικές υποθέσεις, αυτό υπάρχει και συμβαίνει γύρω μας.

Αλλά και στην πραγματική μας ζωή σήμερα βιώνουμε ένα είδος πολέμου, αν συμφωνείς. Σύγχρονοι τιμωροί με τον τρόπο τους επιδιώκουν την απόλυτη καθυπόταξη της φύσης και των αδυνάτων. Υπάρχει άραγε ελπίς για την ύπαρξη ενός κόσμου αξιών, ισότητας και δικαιοσύνης;

Τώρα πάμε σε ερωτήσεις πολιτικής ανάλυσης. Ειλικρινά δεν ξέρω. Υπάρχει ελπίδα; Ίσως και να υπάρχει από τη στιγμή που θα αρχίσουμε να αποβάλλουμε στερεότυπα φόβου, μισανθρωπίας, μιας εύκολης επιλογής της βίας σε κάθε επίπεδο συμπεριφοράς ατομικό και μαζικό, όταν θα μάθουμε να μην βλέπουμε τον αδύνατο ως κατώτερο και τον διαφορετικό ως εχθρό. Νομίζω η λειτουργία μας στην καθημερινότητα μας και στην προσωπική μας ζωή καθορίζει και το τι είμαστε και τι κάνουμε ως κοινωνίες.

Η Γιωτούλα είναι ένα αυτιστικό κορίτσι που κακοποιήθηκε. Η ιατροδικαστής Μαρία επίσης απήχθη στα σχολικά της χρόνια από συμμορία φαλλοκρατών σατανάδων με σκοπό την σεξουαλική κακοποίηση. Η ίδια η Μάργω, όταν εμφάνισε το θηλυκό ανθρωπόμορφο εαυτό της έπεσε θύμα ανδρών. Αγγίζεις και κοινωνικά θέματα… Θα σε ενδιέφερε η συγγραφή ενός βιβλίου που θα καταπιανόταν με τέτοιες ιστορίες, χωρίς να κρύβονται και να έχουν το άλλοθι ενός μύθου;

Αν θα μπορούσα να τις εντάξω σε μια μυθοπλασία που θα απέδιδε ένα βιβλίο λογοτεχνίας του φανταστικού ή ένα καλό θρίλερ, ναι θα με ενδιέφερε. Και να μην είχε το άλλοθι ενός αρχαίου μύθου ή κάποιου θρύλου, θα είχε την εναλλαγή φυσικού μεταφυσικού, τη σύζευξη φαντασίας και πραγματικότητας.

Οι κύριοι Αργυρός και Λογοθέτης, πρόσωπα κλειδιά του βιβλίου, συγγραφείς κι οι δύο, έχουν δώσει όρκο φιλίας… ‘’ζην επικινδύνως’’. Οι ίδιοι λένε, ‘’το γράψιμο είναι αυθεντικό, όταν καίει τον συγγραφέα’’. Γράψιμο για σένα σημαίνει;

Ένα ταξίδι σε άγνωστα μέρη του νου, όπως σου είπα και πριν. Ένα ταξίδι με αποσκευές την εμπειρία, τις απορίες και το συναίσθημα, φυσικά και έναν Πόε, να μην ξεχνιόμαστε.

Η Μάργω δεν περιορίζεται μόνο στο βουνό… σκιώδης γυνή περιφέρεται στις σύγχρονες πόλεις και μπερδεύεται με κοινούς θνητούς. Έχεις στο πρόγραμμα τόπους που θα πάτε μαζί να συστηθείτε;

Ε, ναι μια φορά με τη Μάργω δεν φτάνει. Δεν θα το επιτρέψει και η ίδια να την αγνοήσω. Σίγουρα μια φθινοπωρινή βραδιά σε κάποιο όχι ιδιαίτερα πολυσύχναστο μέρος της πόλης, σε κάποιο δάσος ίσως, στα ερείπια ενός ναού, περιμένει να συναντηθούμε… ξανά.

Κάθε έργο σου οφείλει να είναι μία πορεία…

Μια πορεία άγνωστων και μη συνηθισμένων καταστάσεων, μια περιήγηση της διάνοιας σε ανεξερεύνητα μέρη του κόσμου πραγματικού και φανταστικού.

Άλλα μυθιστορήματά του Φώτη Κατσιμπούρη:

«Ο «Σκιοφύλακας» (Διόπτρα 2005),
«Ο Όρκος» (Ωκεανός 2011),
«Ανάμεσα σε δυο Αγγέλους» (Ωκεανός 2012).